بند تاریخی گلستان مشهد

اینبار هم از تاریخ مشهد Ù…ÛŒ نویسیم بند گلستان یا همان سد گلستان Ú©Ù‡ یکی از تاریخی ترین سد های بزرگ Ùˆ قدمت دار کشور مان Ù…ÛŒ باشد Ú©Ù‡ از دوره تیموریان به جا مانده است Ùˆ هم اکنون مورد استفاده Ù…ÛŒ باشد  سد گلستان (بند گلستان) در مشهد Ùˆ در استان خراسان رضوی قرار دارد Ùˆ همکنون علاوه با استفاده از خود سد به عنوان آب بند Ùˆ سرریز آب برای مصارف کشاورزی Ùˆ مزارع جنبه تاریخی آن نیز از اهمیت زیادی برخوردار است Ùˆ مکان بسیار جالب Ùˆ دوست داشتنی برای گردشگران Ùˆ مسافران تور مشهد Ùˆ همسفرانی Ú©Ù‡ برای سفر به شهر مشهد آمده اند شده است  همچنین این مکان فوق العاده مورد توجه گردشگران خارجی Ú©Ù‡ به شهر مشهد آمده اند قرار گرفته است Ùˆ کمتر توریستی پیش امده Ú©Ù‡ وارد شهر شده Ùˆ با تورهای داخلی Ùˆ گشت های روزانه به بند گلستان سری نزده باشد  از شما همسفران تور مشهد دعوت میکنیم جهت بازدید از این مکان زیبا Ùˆ تاریخی با ما همراه باشید 

بند تاریخی گلستان مشهد

بند گلستان یکی از بندهای تاریخی استان خراسان است Ú©Ù‡ در Û¸ کیلومتری غرب مشهد بر روی رودخانه گلستان احداث شده‌است. این بند هم اکنون از محل‌های دیدنی Ùˆ توریستی شهر مشهد به‌شمار Ù…ÛŒ‌رود. از نظر موقعیت جغرافیایی این بند در عرض شمالی Û³Û¶ درجه Ùˆ طول شرقی ÛµÛ¹ درجه، در ارتفاع Û±Û±Û¹Û° متری از سطح دریا واقع شده‌است. با وجود اینکه حدود ÛµÛ°Û° سال از عمر این بنا Ù…ÛŒ‌گذرد هنوز سالم Ùˆ پابرجاست. رودخانه گلستان، از به هم پیوستن سه شاخه «Ù…ایان» ØŒ‌ «Ø¯Ù‡Ø¨Ø§Ø±» Ùˆ «Ø¬Ø§ØºØ±Ù‚» در نزدیکی روستای حصار به وجود Ù…ÛŒ‌آید Ú©Ù‡ آب‌های سطحی حوزه آبریزی به وسعت Û³Û°Û² کلیومتر مربع را در محل گلستان جمع‌آوری Ù…ÛŒ‌کند.بنابراین عموماً‌ در تابستان Ùˆ پاییز آب به بنبد گلستان نمی‌رسد Ùˆ فقط در زمستان یا بهار به واسطه زیادی آب Ùˆ جریان سیلاب‌های شدید، آب وارد بند Ù…ÛŒ‌شود Ùˆ در سال‌هایی Ú©Ù‡ بارندگی زیاد است ØŒ دریاچه بند تا اواخر تابستان نیز پر آب Ù…ÛŒ‌ماند.

 Ù¾ÛŒØ´ÛŒÙ†Ù‡ Ùˆ هدف از احداث بند گلستان مشهد

این بنا از آثار دوره تیموریان است. در مورد سازنده بند گلستان نظرات متفاوتی ارائه شده‌است. بعضی بنای بند را به شاهرخ پسر تیمور گورکانی نسبت داده‌اند Ùˆ برخی بند را از بناهای گوهرشادبیگم همسر شاهرخ Ù…ÛŒ‌دانند. بعضی دیگر گلستان را به نام کنیز گوهرشاد دانسته Ùˆ قریه Ùˆ بند گلستان را به او نسبت داده‌اند. در کتاب «Ø§Ø³Ù†Ø§Ø¯ Ùˆ مکاتبات تاریخی ایران» تالیف آقای دکتر عبدالحسین نوایی سندی وجود دارد Ú©Ù‡ حاکی از فرمان سلطان ابوسعید گورکانی خطاب به مردم مشهد راجع به بنای بند گلستان است. با توجه به این Ú©Ù‡ فرمان مذکور تاریخ ندارد Ùˆ سلطان ابوسعید در سال Û¸Û³Û· قمری کشته شده، استنباط Ù…ÛŒ‌شود Ú©Ù‡ بنای بند گلستان Ùˆ صدور فرمان مذکور چند سال قبل از مرگ ÙˆÛŒ بوده‌است. هدف از احداث این بند آبیاری اراضی کشاورزی پایین دست Ùˆ قریه آبکوه بوده‌است. در فاصله Û²Û¶ متری از طرف راست بند، در ضخامت دیواره، برج آبگیر بند واقع شده Ú©Ù‡ متشکل از چاهی در میانه Ùˆ پلکان مارپیچی در اطراف آن است . این پلکان به مجراها Ùˆ دریچه‌های خروجی آب راه پیدا Ù…ÛŒ‌کند. در زیر چاه مذکور، دو مجرا به نام‌های «Ù‡Ø± کاره» Ùˆ «Ù„ای‌Ú©Ø´» وجود دارد Ú©Ù‡ مجرای لای‌Ú©Ø´ Ú©Ù‡ پایین‌تر است، برای آب دادن Ú¯Ù„ Ùˆ لای پشت سد مورد استفاده قرار Ù…ÛŒ‌گیرد . با آب دادن Ú¯Ù„ Ùˆ لای پشت بند ØŒ‌علاوه بر این‌Ú©Ù‡ از حجم رسوبات مخزن بند کاسته Ù…ÛŒ‌شود، با مخلوط شدن آب زلال بالای بند با Ú¯Ù„ Ùˆ لای سد ØŒ آب حاصل در جریان انتقال به مزارع Ú©Ù…‌تر جذب زمین شده Ùˆ تلف نمی‌‌شود Ùˆ زارعین Ù…ÛŒ‌توانند اراضی دورتر را نیز با این آب آبیاری کنند. هم‌چنین رسوبات حاصل باعث باروری بیش‌تر زمین‌های کشاورزی Ù…ÛŒ‌شود. با این حال به نظر Ù…ÛŒ‌رسد Ú©Ù‡ از این مجرا به طور مرتب Ùˆ منظم استفاده نشده یا کارآیی لازم را نداشته چرا Ú©Ù‡ با گذشت زمان، سطح رسوبات مخزن بند در حد زیادی افزایش یافته است. 

مشخصات بند گلستان مشهد

بند گلستان در محلی ساخته شده‌است Ú©Ù‡ عرض دره تنگ تر Ù…ÛŒ‌شود Ùˆ در دو طرف آن صخره‌های عظیمی وجود دارد. سنگ تکیه گاه آن از گرانیت Ùˆ گرانودیوریت موسوم به لوکو گرانیت است. اگر Ú†Ù‡ یک قسمت بند روی سنگ گرانیت تکیه دارد ولی خود بند روی آبرفت‌های رودخانه بنا شده‌است لذا کف مخزن آن در قسمت پایه اصلی بند غیرقابل نفوذ نیست. مصالح اصلی به کار رفته در بند آجر Ùˆ سنگ Ùˆ ملات مخلوط از آهک Ùˆ شن Ùˆ خاک است. قسمت میانی سازه با سنگ Ùˆ ملات پر شده Ùˆ سطوح خارجی آن با آجر کار شده‌است. بنای بند را طوری ساخته‌اند Ú©Ù‡ صخره‌ای Ú©Ù‡ در طرف خارجی آن واقع شده Ø­Ú©Ù… پشتیبان محکمی را برای بند دارد.طول بند در قسمت پایه در کف رودخانه Û³Û° متر است Ùˆ هر Ú†Ù‡ به طرف بالا ادامه Ù…ÛŒ‌یابد بر مقدار آن افزوده Ù…ÛŒ‌شود Ùˆ در بالا طول تاج فعلی Û±Û³Û° متر است. عرض تاج یا ضخامت سد در بالا Û±Û° متر Ùˆ در پایین حدود Û²Ûµ متر است. ارتفاع سرریز بند Û²Û° متر از بستر رودخانه منظور شده‌است. مخزن بند در بالاترین ارتفاع حجمی معادل Û²Ù«Û· میلیون متر مکعب دارد Ùˆ حجم مفید آن منهای حجم اشغال شده توسط رسوبات Û±Ù«Ûµ میلیون متر مکعب است.

مرمت و بازسازی اولین تعمیرات و بازسازی بند گلستان مشهد

تا سال Û±Û³ÛµÛ± ارتفاع بند Û±Ûµ متر بود Ùˆ خروج آب از آن به صورت سرریز از روی تاج بند انجام Ù…ÛŒ‌شد. در این سال آستان قدس رضوی به منظور بالا بردن ظرفیت دریاچه بند تعمیراتی انجام داد Ùˆ ارتفاع بند را حدود Û¶ متر افزایش داد Ùˆ در قسمت انتهای غربی تاج بند Ûµ دریچه خروجی آب با شش پایه بتنی ساخت. طول بند نیز از Û±Û°Û² متر به Û±Û³Û° متر افزایش داده شد. تعمیرات انجام شده تا پایان سال Û±Û³ÛµÛ² ادامه یافت Ùˆ در فروردین Û±Û³ÛµÛ³ بند رسماً افتتاح Ùˆ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در همین زمان کتیبه‌ای نیز در انتهای قسمت شرقی تاج بند بر روی صخره‌ها نصب شد Ú©Ù‡ در حال حاضر نوشته‌های آن بزحمت قابل خواندن است.