اگر تمایل به سÙری دارید Ú©Ù‡ سرشار از اطلاعات تاریخی Ùˆ بنای تاریخی موثری درآن باشد ØŒ مکانی با قدمت 1800 ساله Ú©Ù‡ گچبری های بخش بالای دیوار آن هنوز با گذشت این همه سال آسیب نادیده مانده است این مکان در دوران اردوان پنجم واپسین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیادگذار سلسلهٔ ساسانی ساخته شده است. این مکان کاخ اردشیر بابکان در Ùیروز آباد شیراز است
ویژگیهای معماری
این کاخ دارای تالارهای تو در تو است. در ضلع شرقی کاخ، چهار ساختمان گنبدی Ø´Ú©Ù„ سترگ وجود دارد، این گنبدها به وسیلهٔ Ùیلپوش بالا رÙته Ú©Ù‡ مشابه آن در قلعه دختر (قلعه اردشیر) دیده میشود. قسمتی از نوک سق٠گنبدها در دایرهای به قطر یک متر باز است. در ضلع شمالی بیرون از دیوار کاخ نیز چشمهای گوارا از دل خاک میجوشد Ùˆ استخری طبیعی جلوی این چشمه به پدیدار شدهاست. رودی از کنار دیوار شرقی کاخ گذر میکند Ú©Ù‡ زمینهساز آبادانی شهر گور Ùˆ کاخ ساسانی بودهاست. Ú©Ù…ÛŒ بالاتر از کاخ آتشدانی برای برگزاری آیینهای دینی وجود دارد. وجود چهار عنصر طبیعی آب، باد، خاک Ùˆ آتش برجستگی ویژهای را به این منطقه بخشیده است.
کاخ اردشیر تجسمی از عناصر بنیادین معماری ساسانی بود Ú©Ù‡ روزگاری دراز پس از براÙتادن امپراتوری ساسانی نیز در قالب معماری اسلامی ایران به Øیات خود ادامه داد. نقشه اصلی کاخ بنا بر تداوم اصول معماری کاخی Ú©Ù‡ در دورۀ هخامنشیان گسترش یاÙته بود، دارای دو مجموعه معماری جداگانه، اما وابسته به هم اداری Ùˆ مسکونی است. کاخ اداری به تقلید از اسلوب اشکانی به ایوانی باز Ùˆ بزرگ ختم میشود، اما این ایوان به سرسرای گنبددار بزرگی میرسد Ú©Ù‡ آن را از معماری هخامنشیان Ùˆ اشکانیان متمایز میکند. اتاق پذیرایی اصلی، تالار بار Ùˆ تختگاه پادشاه بود.
سرسرای چهارگوش کاخ با گنبدی استوار Ú©Ù‡ طاقبندهای سهکنج آن را میپوشاند، نوآوری اصلی معماران ساسانی را میرساند. تقریباً در تمامی نقشههایی Ú©Ù‡ ساسانیان پس از کاخ Ùیروزآباد برای ساختن کاخ کشیدند، مثلاً کاخ ساسان در سروستان، این سرسرای گنبددار وجود دارد. پس از ساسانیان نیز، تداوم این اصول را میتوان در Ø·Ø±Ø Ù…Ø³Ø¬Ø¯Ù‡Ø§ دید.ساخت بنا در پیروی از سنتهای دیرپا Ùˆ پابرجا Ú©Ù‡ براساس قابل دسترسی بودن مواد Ùˆ Ù…ØµØ§Ù„Ø Ù…ØÙ„ÛŒ Ø´Ú©Ù„ گرÙته بود، با لاشۀ سنگ Ùˆ ملاط سنگ Ú¯Ú† انجام گرÙتهاست. درون Ùˆ بیرون بنا با Ú¯Ú† اندود پوشانیده شده، تا Øالت خام Ùˆ خشن ساختمان پنهان بماند. با شکستن نمای بنا از راه تو نشسته کردن ساختمان Ùˆ گچبریهای پیش آمده، Øالت سایهروشن ایجاد میشد Ú©Ù‡ از یکنواختی دیوارهای درونی بدون در Ùˆ پنجره جلوگیری میکرد.
از آرایش درون کاخ، چیز چندانی باقی نماندهاست. به نظر میرسد Ú©Ù‡ ستونها را پیکرهمانند میکردند Ùˆ گچبریهای ظری٠قرنیزها نیز با سرمشق از قرنیزهای سنگی تخت جمشید انجام گرÙتهاند. تØولات جزئیات نقشه Ùˆ ساختمان کاخ اردشیر در Ùیروزآباد را Ú©Ù‡ شامل ایوان Ùˆ اتاق گنبددار میباشند، در بسیاری از کاخهای ساسانی پس از آن میتوان دید. اگرچه Ú©Ù‡ مواردی مانند کاخ تیسÙون Ú©Ù‡ به اØتمال زیاد توسط شاپور یکم (Û²Û´Û±-Û²Û·Û² میلادی) ساخته شده بود Ùˆ کاخ شاپور در شهر بیشاپور هم در نقشه Ùˆ هم در آرایش وابسته تاثیرات اشکانی Ùˆ هلنیستی هستند.برخی پژوهشگران اهمیت کاخ اردشیر را همپای تخت جمشید میدانند، چرا Ú©Ù‡ اردشیر در این کاخ به تخت نشست. کاخ اردشیر در سال Û±Û³Û±Û° در Ùهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسید Ùˆ در Øال Øاضر برای ثبت در آثار جهانی نامزد شده است.
شهرستان Ùیروزآباد Ùارس (نام شهر اردشیر خوره بنیانگذار سلسلهی ساسانیان)ØŒ یکی از مناطق قدیمی Ùˆ کهن ایران به شمار میآید Ú©Ù‡ آثار تاریخی Ùˆ عمارات ارزشمندی همچون قلعهدختر، شهر گور Ùˆ چند سنگنگارهی ساسانی را در دل خود جای داده است. کاخ اردشیر بابکان Ú©Ù‡ به آتشکدهی Ùیروزآباد نیز مشهور است، از جمله این آثار تاریخی است Ú©Ù‡ در این منطقه از کشور اØداث شد. این اثر در Û±Ûµ دی ماه سال Û±Û³Û±Û° با شمارهی Û¸Û¹ به ثبت ملی رسید.
همانگونه Ú©Ù‡ میدانید، استان Ùارس از مناطقی است Ú©Ù‡ در جایجای خود، عمارات Ùˆ بناهایی تاریخی Ùˆ کهن به یادگار دارد Ú©Ù‡ نشان از قدمت Ùˆ اهمیت این منطقه از کشور، در سالهای دور است. شهرستان شیراز با Øضور اثر تاریخی Ø´Ú¯Ùتانگیز مجموعهی تخت جمشید، همچون نگینی است Ú©Ù‡ زیبایی این استان را دو چندان میکند.شهری كه امروزه Ùیروزآباد نامیده Ù…ÛŒ شود، پیش از آن شهر گور نام داشت. براساس منابع تاریخی معتبر، شهر گور یا جور را اردشیر بابكان (بنیانگذار سلسله ساسانی) بنا کرد Ùˆ آنرا تختگاه خود قرار داد. پس از مرگ اردشیر به سال Û²Û´Û± میلادی، الگوی ساختمانی این شهر كه دایره ای شكل بوده مورد تقلید Ùراوان واقع شد Ùˆ تا سدههای میانه، نزدیك به چهارصد شهر بدین صورت ساخته شد.
ابن بلخی كه یك هزار سال قبل Ùارسنامه را تالی٠كرده است، مینویسد: "Ùیروز آباد كه قدیم آنرا گور مینامیدند، به روزگار كیانیان، شهر بزرگی بوده Ùˆ Øصاری عظیم داشت. اسكندر ذوالقرنین چون به پارس Øمله كرد چندان كه كوشید نتوانست به Øصار شهر گور رخنه كند، لذا جهت رودی را كه از سر كوه Ù…ÛŒ آمد، به طر٠شهر برگرداند Ùˆ در شهر جاری ساخت تا آنكه تمام شهر گور در آب غرق شد".
Ùیروزآباد نسبت به زمینهای اطراÙØ´ در گودی واقع شده، لذا با آب رودخانهای كه اسكندر در شهر جاری ساخت؛ این شهر به یك دریاچه تبدیل شد. این دریاچه قرنها باقی بود تا این كه اردشیر با تمهیداتی آب دریاچه را تخلیه كرد Ùˆ شهر جدیدی به جای شهر گور بنا نهاد.
Øکیم ابوالقاسم Ùردوسی در مورد خشک کردن چشمه (دریاچه) مزبور Ùˆ بنا Ùˆ آبادانی این شهر توسط اردشیر در شاهنامه ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ø¯Ø§Ø¯Ù‡ Ú©Ù‡ در ابیاتی از آن Ù…ÛŒÙرماید:
یکی شارستان کرد پر کاخ و باغ
بدو اندرون چشــــمه و دشت و راغ
برآورد از چشــــــــمه آتشکده
بدو تازه شــــــد مهر و جشن سده
همی راند از کـوه تا "شهر گور"