رقم اعلامی شمار زائران اربعینی کربلای معلی در چند سال گذشته منابع عراق بهت آور و شاید برای افراد نا آشنا غیر قابل تصور باشد هشت میلیون زائر سال گذشته ، سال ماقبل هفت میلیون ، رقم هایی از این دست اعجاب و غبطه فعالان گردشگری مذهبی جهان را برمی انگیزد.

به گزارش ایرنا، اما وجود این میزان زائر چه نقشی در تداوم طول سال گردشگری مذهبی دارد ؟ سوالی که دستکم منطبق بر برنامه ها و فعالیتها جواب مثبت و یا دستکم روشنی ندارد.صنعت گردشگری شامل بخشهای مختلفی می شود که یکی از آنها گردشگری مذهبی است بطوریکه تمامی ادیان و مذاهب در دنیا اماکن و سنتهای مذهبی دارند که به جاذبه های گردشگری انها تبدیل شده است. بی شک کنگره اربعین از مهم ترین مصادیق و جلوه های گردشگری مذهبی سال های اخیر جهان است بطوریکه در سال های اخیر میلیون ها نفر از شیعیان و پبروان دیگر ادیان در ایام اربعین حسینی چه با پای پیاده و چه وسایل نقلیه خود را به کربلا و شهرهای مذهبی عراق رسانده و در اجتماع بزرگ اربعین شرکت می کنند. استان ایلام با داشتن 430کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق که در مسیر تردد زائران اربعین قرار داشته و به نوعی خاک متصل به سرزمین مقدس مامن ائمه شیعیان و مسلمانان می باشد این استان در سال های گذشته با راه افتادن کاروان میلیونی کنگره اربعین به عنوان قدمگاه زائران عتبات عالیات در کشور مطرح شده است به نحوی که تنها در ایام اربعین سال گذشته چهار میلیون زائر از سراسر کشور در این مرز تردد کرده اند.این درحالی است که افزون بر کنگره اربعین در طول سال نیز نوار تردد زائران عتبات عالیات ایران و عراق از طریق گذرگاه مرزی مهران قطع نشده و متوسط روزانه بین شش تا ده هزار نفر زائر از طریق ایلام و مهران رهسپار سفر زیارتی می شوند اما کنگره اربعین گرانیگاه جستار تردد زائران از مرز مهران است.
صید گردشگری از اقیانوس اربعین
بدیهی ترین سوال اینکه از ایام پر برکت اربعین تا چه اندازه برای تقویت صنعت گردشگری مذهبی دستکم در ایلام به عنوان یکی از شهرهای مسیر تردد زائران اباعبدالله(ع) چه در ایام اربعین و چه غیر از ایام اربعین استفاده می شود؟
متولیان و دست اندرکاران ستاد اربعین استان ایلام تا چه اندازه زیر ساخت های لازم را برای پذیرایی از زائران و تقویت صنعت گردشگری و جذب توریست مذهبی مهیا کرده اند؟

ویژگی های گردشگران مذهبی چیست؟

دبیر کمیته آموزشی و فرهنگی ستاد اربعین استان در این خصوص می گوید: منظور از گردشگری مذهبی سفرهای مذهبی است و پیروان ادیان و مذاهب مختلف جهان با توجه به اعتقادهای مذهبی و آثار و بقایای دین خود به سفرهای مذهبی می روند.
حجت الاسلام حشمت رستمی با ذکر اینکه سفر مذهبی با زیارت صرف تفاوت دارد افزود: در سفر مذهبی تنهاترین هدف زیارت مکان است اما هدف گردشگری مذهبی علاوه بر زیارت حضور در یک رویداد فرهنگی، مذهبی، اجرای یک مراسم، شرکت در یک همایش یا اجتماع و بازدید از مکانهای تاریخی و تفریحی نیز می شود.
وی ادامه داد: مجموع این عوامل موجب شده تا ویژگیهای سفرهای مذهبی نیز گردشگران مذهبی را تا حدودی از سایر گردشگران متمایز کند. وی کاهش اثرات منفی محیط زیستی و فرهنگی اجتماعی را از جمله ویژگی های گردشگران مذهبی عنوان کرد و گفت: اغلب گردشگران افرادی آرام، صلح طلب و قانون مدار هستند. حجت الاسلام رستمی اتحاد و وحدت را از دیگر ویژگی های گردشگران مذهبی عنوان کرد و گفت: گردشگران در این سفرها از هر طبقه و درجه فقیر و غنی در کنار هم بوده و این نوع گردش مختص طبقه خاصی از جامعه نیست. به گفته وی، بیشتر افرادی که به سفرهای مذهبی می روند هدفهای معنوی دارند و سادگی را به تشریفات ترجیح می دهند. وی گفت: در بسیاری از مواقع نیز گردشگری مذهبی جنبه های سیاسی دارد و پیام های سیاسی مهمی از آن استنباط می شود و بنابراین گردشگری مذهبی با توجه به ویژگی های خاص گردشگران مذهبی اهمیت خاص دارد. ضرورت تقویت جنبه اقتصادی در مساله گردشگری مذهبی استان ایلام

دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعیبن استان با ذکر اینکه یکی از آثار مهم گردشگری مذهبی جنبه اقتصادی آن است افزود: این مساله بویژه برای مناطقی که هدف گردشگری مذهبی هستند بسیار حائز اهمیت است. وی گفت: استان ایلام با مردمانی نجیب، اصیل و مهمان نواز که هنوز داغ فرزندان و پدران و مادران شهید دوران دفاع مقس را در سینه دارند همه ساله در آستانه حماسه پر شور اربعین با آغوش باز پذیرای میلیونها زائر و مسافران مذهبی اربعین از سراسر کشور است.

وی ادامه داد: نزدیک بودن مرز مهران به عتبات عالیات و تامین امنیت کامل مسیر توسط دو کشور ایران و عراق موجب شده بسیاری از هموطنان این مسیر را برای شرکت در این سفر مذهبی انتخاب کنند. وی اظهار کرد: حجم زیادی از این مسافران به دلائل مختلف اعم از استراحت، دیدار با اقوام، بازدید از اماکن تفریحی طبیعی، تاریخی و غیره چند روزی را در ایلام و یا دیگر شهرستانهای استان اقامت داشته و جمعیت زیادی نیز پس از توقفی کوتاه به سفرشان ادامه می دهند. حجت الاسلام رستمی اضافه کرد: در این زمینه این مساله جای سئوال دارد که این سفر و گردشگری مذهبی چه تاثیری در توسعه استان و معرفی هرچه بیشتر استان بین هموطنان داشته و یا به عباراتی آورده این سفر برای استان چیست و آیا برنامه جامع و هدفمندی برای اینکار وجود دارد؟ به گفته وی، پس از گذشت چند سال و گذر از اینکه مسئولان و مردم ضمن ارایه خدمت صادقانه به زائران فقط شاهد و ناظر عبور مسافران بوده اند امروز نگاه اقتصادی و جنبه های اقتصادی به این مساله در حال شکل گیری است و اربعین با حفظ همه جنبه های معنوی، مذهبی و مقدس آن فرصتی برای توسعه استان در زمینه های مختلف تبدیل شده است.

حضور مسئولان کشوری مقوم گردشگری مذهبی است

دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین استان با ذکر اینکه این روزها شاهد حضور بسیاری از وزرا و مقام های ارشد کشور در استان هستیم افزود: اگرچه انتظار می رفت بعد از دوران هشت سال دفاع مقدس که ایلام در تیرس گلوله های سهمگین دشمن بعثی بود و شهرهای این استان بمباران و زیر بار گلوله قرار گرفتند و هزاران نفر هم شهید هم شدند مسئولان حضور بیشتری پیدا می کردند ولی بازهم جای شکر دارد که به برکت وجود مقدس امام حسین(ع) و زیارت اربعین نگاه مسئولان کشور به ایلام و ایلامیان مظلوم بیشتر شده است. به عقیده وی، سهم ایلام از توسعه کشور در همه زمینه ها از راه و بهداشت گرفته تا صادرات و واردات، ایجاد کارخانه ها و توسعه اشتغال بسیار پایین است و این امر سبب مهاجرت بسیاری از مردم این استان شده اما آنچه امروز برای مردم استان اهمیت دارد آثار مثبت اقتصادی این سفر مذهبی و مقدس است تا در کنار برکات معنوی و خدمت رسانی به زائران سهمی نیز در سبد خالی اقتصاد استان و خانواده های نجیب آن قرار گیرد.

تقویت صنعت گردشگری مذهبی استان نیازمند برنامه ریزی منسجم

به گفته حجت الاسلام رستمی، بدون شک برنامه ریزی دراز مدت در این حوزه آثار و برکات زیادی برای استان خواهد داشت که نمونه آن افزایش درآمد مردم منطقه، ایجاد فرصتهای شغلی، رونق گرفتن صنایع دستی، جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، تحرک سرمایه های مالی، توسعه تاسیسات زیر بنایی و غیره خواهد بود. وی با بیان اینکه آثار اجتماعی و فرهنگی گردشگری مذهبی نیز مورد توجه قرار دارد گفت: گسترش تبادلات فرهنگی، افزایش امکانات تفریحی، بهبود کیفیت خدمات اجتماعی و شهری، کمک به حفاظت بهتر از میراث فرهنگی و افزایش حس احترام به گردشگران از جمله آثار مطلوب فرهنگی و اجتماعی این سفر است.

راهکارهای تقویت هرچه بیشتر صنعت گردشگری مذهبی چیست؟

با توجه به اهمیت گردشگری مذهبی و وجود مرز مهران برای تردد زائران عتبات عالیات بویژه در ایام اربعین راهکارهای لازم برای تقویت صنعت گردشگری مذهبی چیست؟کارشناس، مسئول آموزش گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام در این زمینه معتقد است: ایام اربعین بهترین فرصت برای تقویت صنعت گردشگری مذهبی و معرفی ظرفیتها و جاذبه های مذهبی این استان به مردم مناطق مختلف کشور است.زکیه کرمی نخستین گام در این زمینه را تقویت زیرساختها و تاسیسات گردشگری برشمرد و گفت: متاسفانه این زیرساختها در استان ایلام ضعیف بوده و باید تقویت شود.وی ایجاد و توسعه اماکن اقامتی و پذیرایی و سرویس های بهداشتی را در این زمینه مهم دانست و گفت: در این زمینه باید از سرمایه گذاران بخش خصوصی حمایت کرد.وی حمایت از طرح های توریسم مذهبی، افزایش اماکن اقامتی ارزان قیمت از طریق خانه های بومی مناطق مختلف استان، و تقویت جاذبه های مذهبی را از اقدام های این مناطق برشمرد.وی تقویت حمل و نقل عمومی را از دیگر اقدام های لازم در این زمینه برشمرد و گفت: در این زمینه باید مسیرهایی که به اماکن و جاذبه های مذهبی استان ختم می شوند بهسازی شده تا راه دسترسی به این مناطق با سهولت انجام شود.کارشناس، مسئول آموزش گردشگری اداره کل میراث فرهنگی ایلام همچنین راه اندازی فروشگاه های صنایع دستی در کنار امامن مذهبی را در اشتغالزایی و کمک به اقتصاد خانواده های ایلامی موثر دانست.به عقیده وی، از طرف دیگر باید تسهیلات بانکی با برقراری مشوقهای لازم برای سرمایه گذاران حوزه گردشگری مذهبی فراهم شده تا در این استان اقدام به فعالیت اقتصادی کنند.

زمینه حضور زائران در مناطق مذهبی مختلف استان فراهم شود

حجت الاسلام رستمی همچنین گفت: سفر اربعین به عنوان یک آیین مذهبی نه تنها در ایران بلکه در جهان ماندگار شده و ایلام همواره در این مسیر خواهد ماند. وی ادامه داد: اگرچه در طول سال ستاد اربعین استان و کمیته های مختلف به طور مرتب نشستهایی برگزار کرده تا حماسه اربعین بخوبی برگزار و خدمات شایسته ای به زائران ارایه شود اما برای تقویت صنعت گردشگری استان به هماهنگی و برنامه ریزی منسجم تر نیاز است. وی گفت: متاسفانه مهمترین ثمره این نشستها توسعه جاده ایلام به مهران بوده که اگرچه بسیار ارزشمند و و ضروری است و برای تقویت زیرساخت استان اساسی بوده ولی هنوز از فرصت اربعین نتوانسته استفاده بهینه کنیم. حجت الاسلام رستمی افزود: ممانعت از ورود زائران به داخل شهرهای استان به بهانه تامین امنیت ذهن هر انسان آگاهی را به خود مشغول میدارد که چگونه است میلیونها زائر از سراسر جهان وارد شهرهای عراق میشوند ولی تاکنون مشکل خاص امنیتی در ایام اربعین متوجه این کشور نشده در حالیکه اگر زائران و مسافران اربعین وارد شهرهای استان شوند نقش مهمی در تقویت ارتباط اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت.
موانع گردشگری مذهبی در استان باید برداشته شود
حجت الاسلام رستمی گفت: اگر بدنبال توسعه استان هستیم با اعمال اینگونه محدودیتها هرگز نمیتوانیم به اهداف عالیتر برسیم. به عقیده وی، می توان در محل برپایی موکب ها در استان غرفه های فرهنگی با همکاری ادارات فرهنگی استان به ویژه میراث فرهنگی و گردشکری برای معرفی استان دایر شود.

ضرورت مشارکت رسانه ها برای معرفی ظرفیتهای مذهبی استان در ایام اربعین

به گفته کرمی، رسانه های مختلف گروهی بویژه رسانه ملی و فضای مجازی در این زمینه نقش مهمی را ایفا کرده و بامعرفی اماکن مذهبی استان می توانند زمینه جذب گردشگران مذهبی را برای سایر ایام سال به این استان فراهم کنند.وی معتقد است: در این زمینه بین رسانه ها باید وحدت لازم وجود داشته و با عزم همگانی برای توسعه و تقویت صنعت گردشگری مذهبی در این استان همت مضاعف داشته باشند.دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین استان نیز در این زمینه گفت: متاسفانه در رسانه ملی اراده ای برای معرفی استان ایلام و اماکن مذهبی این استان به عنوان دروازه عتبات عالیات وجود ندارد این درحالی است که بیش از 50 درصد زائران و مسافران اربعین از مرز مهران عبور میکنند. وی اظهار کرد: استفاده از فرصت اربعین برای توسعه استان نیاز به دلسوزی و تلاش مضاعف همگان دارد و در این میان رسانه های مختلف اعم از مکتوب و غیر مکتوب باید نهایت کارایی خود را نشان دهند. حجت الاسلام رستمی ابراز امیداری کرد طی سالهای آینده همانگونه که اصل زیارت و سفر اربعین و حماسه حضور میلیونی زائران با همه ابعاد معنوی و سیاسی آن برای ما مهم است استان ایلام نیز که پایتخت خادمان زائران اهل بیت(ع) است برای همگان بویژه مسئولان ارشد نظام مهم باشد و از برکت حضور میلیونها عاشق اهل بیت(ع) در این استان شاهد رونق اقتصادی،گردشگری و توسعه همه جانبه استان ایلام نیز باشیم.
به عقیده کارشناس میراث فرهنگی و دبیر کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین استان باید اماکن مذهبی و امامزادگان استان نیز به زائران و میهمانان این استان معرفی تا مورد توجه قرار گیرند.

تدوین طرح جامع ساماندهی امامزادگان استان ایلام

مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان ایلام در این خصوص گفت: بهترین راهکار برای تقویت صنعت گردشگری مذهبی در این استان فراهم کردن امکانات رفاهی نظیر زائر سرا و راه دسترسی مناسب در اماکن مذهبی برای زائران است.حجت الاسلام مرتضی عزیزی افزود: در این زمینه طرح جامع ساماندهی امامزادگان استان تدوین که در قالب آن بر اساس نظر مشاوران و کارشناسان نیازهای زیرساختی این اماکن مقدس تدوین خواهد شد.وی ادامه داد: در این زمینه از محل نذورات مردمی و اعتبارهای دولتی اقدام های لازم برای احداث زائر سرا، سرویس های بهداشتی، امکانات تفریحی مورد نیاز زیارتگاه ها و غیره در نظر گرفته خواهد شد.وی گفت: در ایام اربعین امسال برای معرفی امامزادگان به زائران بروشورهایی طراحی و بین زائران اربعین حسینی در مسیرهای تردد آنها توزیع می شود.حجت الاسلام عزیزی همچنین به راه اندازی تارنمای امامزادگان توسط این اداره کل اشاره کرد و گفت: در این زمینه این تارنما طراحی و تمامی امامزادگان استان به همراه مشخصات آنها آورده شده است.وی همچنین بر استفاده از ظرفیت رسانه ها در این زمینه تاکید کرد و گفت: رسانه های مختلف گروهی در این زمینه می توانند برای معرفی اماکن و جاذبه های مذهبی استان مشارکت لازم داشته باشند.مرز بین المللی مهران یکی از کانونهای مهم تردد زائران به عتبات عالیات است. اربعین سال 97 بیش از چهار میلیون زائر از مرز بین المللی مهران تردد کرده اند. وجود بیش از 60 زیارتگاه در استان ایلام رنگی از اصالت و معنویت به این منطقه بخشیده است.این اماکن که در جای جای استان شیعه نشین ایلام واقع شده اند نقش مهمی در جذب گردشگر به این استان در ایام مختلف سال را دارند.