دریاچه ی ارومیه در آذربایجان

با سلام خدمت همسفران گرامی امروز قصد داریم یکی از دریاچه های معروف ایران را Ú©Ù‡ در آذربایجان واقع شده است را معرفی کنیم نام این دریاچه،دریاچه ÛŒ ارومیه آذربایجان است Ú©Ù‡ یکی از زیباترین Ùˆ پهناورترین دریاچه ها محسوب Ù…ÛŒ شود این دریاچه بسیار زیبا Ùˆ دیدنی است کوه های اطراف این دریاچه باعث زیبا تر شدن این دریاچه شده است حال در ادامه مطلب قصد به توضیح کامل درباره ÛŒ این دریاچه در این مقاله Ù…ÛŒ دهیم با ما همراه باشید.دریاچه اُرومیه با نام سابق دریاچه رضاییه در شمال غربی ایران Ùˆ در منطقه ÛŒ Ø¢Ø°Ø±Ø¨Ø§ÛŒØ¬Ø§Ù† واقع شده‌است. این دریاچه طبق آخرین تقسیمات کشوری، بین دو استان آذربایجان شرقی Ùˆ آذربایجان غربی تقسیم شده‌است. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران Ùˆ دومین دریاچهٔ آب‌شور دنیا است.آب این دریاچه بسیار شور بوده Ùˆ عمدتاً از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو Ùˆ زولا تغذیه Ù…ÛŒ‌شود.این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، بناب، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر Ùˆ اشنویه، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی Ùˆ دامداری در ایران به‌شمار Ù…ÛŒ‌رود.دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی آسیای غربی است Ú©Ù‡ در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته‌است. پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی، از جالب‌ترین Ùˆ نغزترین زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران به‌شمار Ù…ÛŒ‌رود.پوشش جانوری

آب دریاچه ارومیه بسیار شور Ùˆ میزان نمک محلول در آن دو برابر اقیانوس‌ها است. به این دلیل، هیچ ماهی Ùˆ نرم‌تنی به جز گونه‌هایی از سخت‌پوستان (آرتمیا)ØŒ دیاتوم‌ها Ùˆ فیتوپلانکتون‌ها در آن زندگی نمی‌کنندو آب آن هیچ‌وقت یخ نمی‌زند. شنا کنندگان نیز Ù…ÛŒ‌توانند بر روی آب آن شناور بمانند.Û²Û· گونه پستاندار، Û²Û±Û² گونه پرنده، Û´Û± گونه خزنده، Û· گونه دوزیست Ùˆ Û²Û¶ گونه ماهی حیات وحش این دریاچه را تشکیل داده‌اند. دریاچهٔ ارومیه دارای Û±Û°Û² جزیره است Ú©Ù‡ همهٔ آن‌ها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوختهٔ طبیعی جهان به ثبت رسیده‌اند.جزیره اشک، زیستگاه پرندگان زیبای Ú©ÙˆÚ†Ú©ØŒ از جمله مرغ آتش Ùˆ تنجه Ùˆ همچنین تعدادی گوزن زرد ایرانی Ùˆ گوسفند وحشی (قوچ Ùˆ میش) به آن انتقال داده شده‌اند.برای گشت Ùˆ گذار در دریاچه Ùˆ جزیره‌های آن Ù…ÛŒ‌توان از دو کشتی سهند Ùˆ نوح، یا قایق‌های گوناگون در بندر گلمانخانه بهره گرفت.

وجه تسمیه

این دریاچه را در زبان سریانی ارمیا، در ارمنی اُرمی، در عربی ارمیه، در فارسی Ùˆ ترکی عهد عثمانی ارومیه URMU GÖLÜ Ù†ÙˆØ´ØªÙ‡‌اند.نام مذکور ایرانی به نظر نمی‌رسد. مؤلفان دربارة نام این دریاچه به گونه‌های مختلف داوری کرده‌اند:
پورداود نام اورمیه را ترکیبی از دو واژة آرامی «Ø§ÙˆØ±» به معنای شهر Ùˆ «Ù…یاه» به معنای آب نوشته‌است. در هزوارش پهلوی، نوشته آرامی «Ù…یاه» آب خوانده Ù…ÛŒ‌شود، ولی در شهر نامیدن «Ø§ÙˆØ±» جای تردید است. «Ø§ÙˆØ±» در زبان عبری به معنای نور آمده‌است…مینورسکی با تکیه به متنی سریانی Ú©Ù‡ در آن اسم مکانی به نام ارمیت در کنار دریاچه مزبور آمده‌است، نام اورمیه را «Ø§Ø±Ù…یه» (ارمیا) Ùˆ به‌ظاهر سریانی خوانده‌است.این‌نام در متون اسلامی به صورت اُرمیه Ùˆ اُرمی آمده‌است. مردم محلی دریاچة مزبور را اورمی Ù…ÛŒ‌نامند.برخی مؤلفان ترک این دریاچه را ارومیه یا رومیه نوشته، Ùˆ چنین پنداشته‌اند Ú©Ù‡ منسوب به روم شرقی است.این نظر در همة موارد قاطع نیست، زیرا در نوشته‌های برخی مؤلفان معاصر ترک نیز نام دریاچه به صورت اورمیه آمده‌است (در متون کهن ایرانی نام این دریاچه به صورت چیچست با یاء مجهول آمده‌است) واژه اوستایی چیچست به معنای درخشنده Ùˆ شفاف است گمان Ù…ÛŒ‌رود شوری Ùˆ ذرات نمک فراوان موجب درخشندگی آن شده باشد. مؤلفان عهد اسلامی اغلب از شوری آب این دریاچه یاد کرده‌اند.در شاهنامه فردوسی Ùˆ در نسخه‌ای از نزهة القلوب نام چیچست به صورت خنجست آمده‌است (بارتولد، Ú©Ù‡ آن را تصحیف همین اسم دانسته‌اند). از دیگر نامهای کهن این دریاچه، کبودان است.استرابن Ú©Ù‡ در حدود سده Û±Ù… Ù…ÛŒ‌زیسته، این دریاچه را کپوتا نوشته‌است. پورداود معتقد است نام دو هزار ساله کپوتا باید از واژه کپوت (کبود) در زبان پارسی باستان باشد. در منابع اسلامی نیز این نام به صورت دریای کبوذان Ùˆ کبودان آمده‌است.دریاچه اورمیه را درنوشته‌ها به نام جزیره‌های درون آن نیز خوانده‌اند. یکی از این جزیره‌ها کبودان است. شاید نام جزیره از نام دریاچه Ùˆ یا به عکس گرفته شده باشد.پورداود نام جزیره را برگرفته از نام دریاچه دانسته‌است.بطلمیوس نام دریاچه را مارگیانه (مانتیانه، به احتمال مراغه) نوشته‌است.هرودت از قومی با نام ماتینوی یاد کرده Ú©Ù‡ به نام مانتیانه نزدیک است مینورسکی نام مانتیانه را با نام مانّاها Ú©Ù‡ در حوالی این دریاچه Ù…ÛŒ‌زیسته‌اند، نزدیک دانسته‌است ابوالفدا دریاچه مزبور را «Ø¨Ø­ÛŒØ±Ø© تلا» ضبط کرده، دژی را نیز بر کوهی در این دریاچه به همان نام نامیده، Ùˆ مدعی شده‌است Ú©Ù‡ هلاکو اموال خود را در آن دژ نهاده بود.طبری از دژ نام برده، Ùˆ نوشته‌است Ú©Ù‡ محمد بن بعیث در Û²Û²Û°Ù‚ به دژی در میان این دریاچه Ú©Ù‡ شاهی نامیده Ù…ÛŒ‌شد، رفت.پورداود Ù…ÛŒ‌نویسد Ú©Ù‡ این دریاچه را گاه به نام یکی از جزیره‌های بزرگ کوهستانی آن Ú©Ù‡ «Ø´Ø§Ù‡ÛŒ» نام دارد، دریاچة شاهی خوانند.حمدالله مستوفی آن را به نامهای بحیرة چیچست، دریای شورِ طسوج (طروج) نامیده‌است.این دریاچه را اصطخری «Ø¨Ø­ÛŒØ±Ø© الشراة» نیز نامیده Ú©Ù‡ به معنای دریاچة خوارج است. این نام به احتمال از آنجا ناشی شده Ú©Ù‡ به نوشتة یاقوت در کوه جزیرة وسط دریاچه، دژی استوار وجود داشته Ú©Ù‡ ساکنانش بر والیان آذربایجان عاصی بوده‌اند. محتمل است این همان جزیرة شاهی یا شاهو باشد Ú©Ù‡ طبری (همانجا) از آن یاد کرده، Ùˆ رشیدالدین آن را «Ø´Ø§Ù‡ÙˆØªÙ„Ù‡» نوشته‌است.

تاریخچه

قسمتی از نقشه ایران Ùˆ توران در دوره قاجاریه، دریاچه ارومیه در سمت Ú†Ù¾ نقشه مشهود است.نام کهن این دریاچه چیچَست بوده‌است. این واژه، واژه‌ای است از زبان اوستایی Ùˆ پارسی باستان Ùˆ تلفظ آن چَئِچَستَ بوده‌است.دریاچهٔ چیچست در اسطوره‌های ایرانی نقشی بنیادین دارد. عرصهٔ بسیاری از رویدادهای مهم زندگی کیخسرو، کرانهٔ این دریاچه بوده‌است.دژ بهمن Ú©Ù‡ کیخسرو در نبردی غول‌آسا Ùˆ سهمگین آن را Ù…ÛŒ‌گشاید Ùˆ از Ú†Ù†Ú¯ دیوان به در Ù…ÛŒ‌آورد، در نزدیکی همین دریاچه بوده Ùˆ بسیاری از اسطوره‌های دیگر.دریاچهٔ ارومیه یکی از زیستگاه‌های طبیعی مهم در منطقهٔ آذربایجان Ú©Ù‡ در عین حال برای ورزش‌های آبی همانند شنا، قایقرانی Ùˆ اسکی روی آب نیز بسیار مناسب Ù…ÛŒ‌باشد، در آستانهٔ خشک شدن است. این دریاچه Ú©Ù‡ با سواحل زیبا Ùˆ آب‌شور خود گردشگران بسیاری را در فصول مختلف Ùˆ علی‌الخصوص در تابستان به‌سوی خود جلب Ù…ÛŒ‌نماید، از نظر داشتن موادّ معدنی گوناگون، دارای یکی از کمیاب‌ترین منابع طبیعی بوده Ùˆ امروزه با تهدیدی بسیار جدی روبروست.پارک ملی دریاچه ارومیه با وسعت Û´Û¶Û²Û¶Û°Û° هکتار همچنین یکی از Û¹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.

خشکیدن دریاچه

این دریاچه در خطر خشک شدن کامل قراردارد Ùˆ Ø·ÛŒ Û±Û³ سال گذشته Û¶ متر کاهش سطح داشته‌است. اختصاص Û¹Û°Ùª منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در Ù¾ÛŒ گرم شدن هوا Ùˆ برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی در Ù¾ÛŒ حفر چاه از دلایل خشک شدن این دریاچه Ù…ÛŒ‌باشند. کارشناسان ابراز داشته‌اند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد Ùˆ زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد. ولی هنوز اقدام جدی برای نجات دریاچه صورت نگرفته در اعتراض به خشک شدن دریاچه در فروردین سال Û±Û³Û¹Û° اعتراضی صورت گرفت.یکی از طرح‌هایی Ú©Ù‡ برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده انتقال آب از نقاط دیگر به ویژه رود ارس است. به گفتهٔ نماینده ارومیه در مجلس نادر قاضی‌پور، تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس Ùˆ شهرستان پیرانشهر است. اما این ایده با مخالفت‌هایی روبروست. روزنامه اقتصاد پویا در سرمقاله‌ای مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه را مردم Ùˆ نمایندگانی Ù…ÛŒ‌داند Ú©Ù‡ برای تأمین نیازهای کشاورزی Ùˆ خانگی آذربایجان بارها خواستار انتقال آب رودخانه‌هایی Ú©Ù‡ به دریاچه ارومیه Ù…ÛŒ‌ریزند به نقاط دیگر شده‌اند Ùˆ از حکومت درخواست داشتند تا آب این رودخانه‌ها برای تأمین نیاز باغ‌های مراغه Ùˆ دیگر شهرهای استان استفاده شود Ùˆ یا با فشار بسیار بر مسئولین طرح میان‌گذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند. بر اساس این نظریه برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس Ùˆ از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته Ùˆ به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را Ú©Ù‡ به طور طبیعی به این دریاچه Ù…ÛŒ‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند.در مرداد ماه سال Û±Û³Û¹Û° مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد Ùˆ این امر به احتمال زیاد به بحرانی‌تر شدن اوضاع دریاچه دامن خواهد زد، علاوه بر این پیش بینی Ù…ÛŒ‌شود در صورت خشک شدن احتمالی دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم Ùˆ در ادامه این امر منجر به آواره شدن Û±Û³ میلیون نفر خواهد شد.پرویز کردوانی جغرافیدان ایرانی Ú©Ù‡ «Ù¾Ø¯Ø± کویرشناسی ایران» لقب گرفته‌است درباره خشک شدن این دریاچه Ù…ÛŒ‌گوید «Ù‡Ù…ین Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ‌گویند اگر این دریاچه خشک بشود، علاوه بر کشاورزی، روستاها Ùˆ شهرها هم از بین Ù…ÛŒ‌روند. Ùˆ یا این Ú©Ù‡ از بس کشاورزی را توسعه داده‌اند، دریاچه خشک شده است، غلط است. گویا Ú©Ù‡ آب از دریاچه برداشته‌اند Ùˆ زراعت را گسترش داده‌اند.» ÙˆÛŒ از مخالفان احیای دریاچه ارومیه است Ùˆ معتقد است دریاچه ارومیه بیمار است Ùˆ مداوا نمی‌شود بایستی از آن دل کند Ùˆ به جایش پارک انرژی، گیاهی، حیوانی درست کنیم. ÙˆÛŒ وجود چاه‌های بسیار زیاد در پیرامون دریاچه را یکی از علل Ú©Ù… شدن آب دریاچه بر Ù…ÛŒ‌شمرد. ÙˆÛŒ بر این عقیده است Ú©Ù‡ در اطراف دریاچه ارومیه فقط Û´ هزار چاه باید وجود داشته باشد نه Û²Û´ هزار. ÙˆÛŒ همچنین Ù…ÛŒ‌گوید «Ù†Ø¨Ø§ÛŒØ¯ آب به دریاچه ارومیه بدهید. باید گذشت کنید از این دریاچه. اگر آب ببندید، همه جا را خشک Ù…ÛŒ‌کند. هیچ کجای دنیا مشابه دریاچه ارومیه نداریم. اصلاً این دریاچه از نظر اقتصادی به مفت هم نمی‌ارزید. فقط منظره قشنگ داشت. از این آب کسی استفاده نمی‌کرد. از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، بخصوص زیست محیطی Ùˆ از نظر سیاسی این دریاچه باید خشک شود Ùˆ تبدیل شود به چیز دیگری. بایستی کاربری مکانی این دریاچه تغییر کند. دو تا از دریاچه‌های آمریکا هم خشک شد، اما تغییر کاربری داد Ùˆ یکی را کرد مسابقه اتومبیل رانی.تا تیر ماه Û±Û³Û¹Û² بیش از Û·Ûµ درصد از آب دریاچه ارومیه خشک شده بوده است.