یکی از مکان های دیدنی اصÙهان کوه صÙÙ‡ Ù…ÛŒ باشد Ú©Ù‡ یک جایی بسیار چشمگیر Ùˆ دل باز است.
درباره کوه صÙÙ‡ مجموعه Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹Ø§Øª كوه صÙÙ‡ با بلندترين نقطه Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ Û²Û²ÛµÛ· متر در جنوب غربي اصÙهان واقع است . اين كوه از شمال به جاده كمربندي از غرب به كوههاي تخت رستم Ùˆ دره خان از شرق به شهرك ها Ùˆ مجتمع هاي مسكوني Ùˆ از جنوب به اراضي باز Ùˆ خط آهن منتهي مي شود. در دامنه كوه صÙه، چشمهاي به نام «Ú†Ø´Ù…Ø© درويش» Ùˆ دويست متر بالاتر از آن «Ú†Ø´Ù…Ø© Ú¯Ù„ زرد» قرار دارد. كوه صÙÙ‡ از Ù…ØÙ„ چشمة درويش كه سنگ كوه از خاك جدا گشته Ùˆ دامنة كوه Ù…ØØ³ÙˆØ¨ ميشود در سمت غرب، به ÙØ¶Ø§ÙŠ Ø³Ù†Ú¯ÙŠ مسطØÙŠ (صÙÙ‡) منتهي ميگردد كه كوه به همين جهت «ØµÙÙ‡» ناميده شده است. قبلاً در اين Ù…ØÙ„ چهار طاقيهايي ساخته بودند كه چشمههاي آب Ùˆ درختهاي چنار چشمانداز Ù…ØµÙØ§ÙŠÙŠ Ø¨Ù‡ آن ميداده است. در آن ØÙˆØ§Ù„ÙŠ سنگاب بزرگي نيز بود كه آب سرد آن از Ø¨Ø±ÙØ§Ø¨Ù‡Ø§ÙŠ Ù‚Ù„Ù‡ تأمين ميشد. بالاتر از اين Ù…ØÙ„ØŒ با عبور از چند پيچ Ùˆ خم، قله كوه نمودار ميشود. در سمت Ú†Ù¾ كوه يك سلسله تپههاي كوچك Ùˆ بزرگ به نام هزار دره قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ كه جاده شيراز از وسط آن ميگذرد. اين تپهها داراي خاك سرخ است كه جهت زينت Ùˆ رنگآميزي عمارات به كار ميرود. بعد از اين تپهها به طر٠شرق، كوههاي كلاه قاضي قرار دارد. در سمت غرب كوه صÙÙ‡ نيز شاه كوه قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ پس از آن بلوك لنجان آغاز ميگردد. در دامنههاي Ù…Ø±ØªÙØ¹ كوه صÙه، قلعههايي وجود داشته كه ديواره آنها عموماً از سنگ Ùˆ بسيار مستØÙƒÙ… بوده، Ùˆ از آنها براي Ø¯ÙØ§Ø¹ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ميشده است. مهمترين آنها به نام قلعه ديو معرو٠بوده كه ويرانههاي آن هنوز باقي است. در مغرب دامنه كوه صÙه، عمارت قلعه مانند ديگري وجود داشته كه با خشتهاي بزرگ به اضلاع نيم متر ساخته شده Ùˆ به نام تخت رستم معرو٠بوده است. زيرا بنابر باورهاي مردم، جنگ اسكندر Ùˆ دارا در آنجا Ø§ØªÙØ§Ù‚ Ø§ÙØªØ§Ø¯Ù‡ است. اما برخي ØµØ§ØØ¨Ù†Ø¸Ø±Ø§Ù† آن را آتشگاه ميدانند. قله كوه صÙÙ‡ از Ø³Ø·Ø Ø²Ù…ÙŠÙ† ÛµÛ¹Û° متر Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ دارد.كوهستان صÙÙ‡ كه تا چند دهه پيش به صورت عنصري مجزا Ùˆ با ÙØ§ØµÙ„Ù‡ از شهر قرار داشت اينك با توسعه شهر به طر٠جنوب كاملا به شهر متصل شده Ùˆ بخشي از آن به پارك كوهستاني Ùˆ Ù…ØÙ„ ØªÙØ±Ø¬ شهروندان تبدیل شده است.ÙØ¶Ø§ÙŠ Ø³Ø¨Ø² كوه صÙÙ‡ كه در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± عرصه اي به Ù…Ø³Ø§ØØª Û±Û°Û° هكتار را تبديل به منظره اي سبز كرده است در قسمتهاي دامنه كوه قرار دارد Ùˆ به عنوان پارك كوهستاني Ùˆ بخشهايي از آن شكل پارك جنگلي دارد روزانه پذيراي جمع كثيري از طبيعت دوستان Ùˆ گردشگران است .از جمله نقاط مشهور در كوه صÙÙ‡ قلعه شاهدژ يا شاه دز مي باشد كه به قلعه ديو نيز معرو٠است Ùˆ به عنوان هسته مركزي پارك كوهستاني صÙÙ‡ است Ùˆ چشمه هاي موجود از جمله چشمه پاچنار Ùˆ خاجيك به عنوان قلب تپنده اين مجموعه اند كه با وجود درختان كهنسال همچون نگيني زيبا مي درخشد.
تØÙˆÙ„ات تاريخي كوهستان صÙÙ‡ كوهستان صÙÙ‡ در دوران باستان
اصÙهان همان طور كه از ريشه نام آن «Ø³Ù¾Ø§Ù‡Ø§Ù†» بر ميآيد در دوران ساسانيان مقر سپاهيان «ÙˆÙ„يعهد نشين» بوده است Ùˆ وجود برخي آثار به جا مانده مثل آتشگاه Ùˆ گورهاي زرتشتيان بر اين امر گواهي مي دهد. با توجه به اين زمينه تاريخي Ùˆ برخي شواهد عيني Ø§ØØªÙ…ال قوي اين است كه كوه صÙÙ‡ از زمانهاي خيلي دور به عنوان پايگاه Ùˆ پناهگاه مورد Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ مردم بوده است. شيوه ساخت Ùˆ معماري قلعه كوه صÙÙ‡ به ساير قلعههاي دوران ساساني شباهت دارد. وجود ØÙرههاي سنگي در اطرا٠كوه صÙÙ‡ يادآور «Ø§Ø³ØªÙˆØ¯Ø§Ù†Ù‡Ø§» (استخوان دانهاي) زرتشتي است كه در بسياري از نواØÙŠ Ø¨Ø§Ø³ØªØ§Ù†ÙŠ ايران مشاهده ميشود. همچنين بعيد نيست كه برخي از بقاياي ويران شده موجود در كوه صÙÙ‡ متعلق به بناي آتشكده باشد.
كوهستان صÙÙ‡ در قرون ميانه اسلامي
در كتابهاي معتبر تاريخي مربوط به قرون ميانه اسلامي مثل «ØªØ§Ø±ÙŠØ® ابن اثير» «ØªØ§Ø±ÙŠØ® راوند» Ùˆ «ØªØ§Ø±ÙŠØ® جهانگشاي جويني» شرØÙ‡Ø§ÙŠ Ù…Ø¨Ø³ÙˆØ·ÙŠ راجع به مبارزات دولت سلجوقي، كه سني مذهب Ùˆ Ø·Ø±ÙØ¯Ø§Ø± Ø®Ù„ÙØ§ÙŠ Ø¨ØºØ¯Ø§Ø¯ بودند با پيروان ÙØ±Ù‚Ù‡ شيعه اسماعيليه در اصÙهان آمده است كه به كوهستان صÙÙ‡ Ùˆ قلعه آن مربوط ميشود. با تاسيس دولت سلجوقي در ايران، شهر اصÙهان به عنوان پايگاه اصلي آن روز رو به توسعه نهاد Ùˆ در عين ØØ§Ù„ در كانون كشاكش سياسي Ùˆ نظامي قرار Ú¯Ø±ÙØª از جمله ØÙˆØ§Ø¯Ø« مهم دوران سلجوقي كه به طور مستقيم با سرگذشت كوهستان صÙÙ‡ ارتباط پيدا ميكند، بالا Ú¯Ø±ÙØªÙ† جنبش اسماعيليه در منطقه اصÙهان Ùˆ بازسازي قلعه «Ø´Ø§Ù‡Ø¯Ø²» در كوه صÙÙ‡ Ùˆ جنگ طولاني اسماعيليان با دولت سلجوقي است ماجراي تسلط اسماعيليه بر كوه صÙÙ‡ Ùˆ سرانجام Ø¨Ø¯ÙØ±Ø¬Ø§Ù… آنان يكي از ØÙˆØ§Ø¯Ø« شگر٠و Ø´Ú¯ÙØª تاريخ ايران، به طور عام Ùˆ داستاني پرمخاطره براي منطقه اصÙهان Ùˆ كوه صÙه، به طور خاص به شمار ميرود.وقتي ملكشاه سلجوقي در سال Û´Û¸Ûµ هجري قمري درگذشت ميان ÙØ±Ø²Ù†Ø¯Ø§Ù† او (بركيارق، Ù…ØÙ…ود Ùˆ Ù…ØÙ…د) بر سر سلطنت اختلا٠و نزاع Ø¯Ø±Ú¯Ø±ÙØª كه باعث تضعي٠دولت سلجوقي گرديد. در اين شرايط، يكي از معتقدان Ùˆ ÙØ¹Ø§Ù„ان اسماعيلي در اصÙهان به نام «Ø§ØÙ…دابن عطاش» به شيوه زيركانه با ÙØ±Ù…انده قلعه شاهدز Ø·Ø±Ø Ø¯ÙˆØ³ØªÙŠ ريخت Ùˆ آنجا را به تصر٠خود Ùˆ مريدانش درآورد. آنان با تقويت استØÙƒØ§Ù…ات نظامي كوه صÙÙ‡ در سراسر اراضي اطرا٠مسلط شدند Ùˆ باج Ùˆ خراج آنها را در اختيار خود Ú¯Ø±ÙØªÙ†Ø¯. از اين رهگذر سالهاي طولاني جنگ Ùˆ هراس Ùˆ خونريزي در منطقه ØØ§ÙƒÙ… شد Ùˆ قلعه شاهدز Ùˆ ÙØ¯Ø§Ø¦ÙŠØ§Ù† اسماعيلي شهرت وسيع پيدا كردند. اما مدتي بعد كه سلطان Ù…ØÙ…د سلجوقي سلطنت Ùˆ قدرت خود را تثبيت كرد، تصميم به قلع Ùˆ قمع اسماعيليان Ú¯Ø±ÙØª. او در سال ÛµÛ°Û° هجري تمام كوهستان صÙÙ‡ را به Ù…ØØ§ØµØ±Ù‡ درآورد Ùˆ پس از ماه ها مناقشه ديني Ùˆ سياسي Ùˆ زد Ùˆ خورد سرانجام قلعه را ÙØªØ كرد Ùˆ باقيمانده ساكنان Ùˆ جنگجويان قلعه را كشت Ùˆ رهبران آنان را به اسارت درآورد.
كوهستان صÙÙ‡ در دوره صÙويه
در دوره صÙويه با انتخاب اصÙهان به عنوان پايتخت كشور Ùˆ تبديل آن به يك شهر مهم سياسي Ùˆ اقتصادي Ùˆ پرشكوه، اهميت نظامي Ùˆ Ø¯ÙØ§Ø¹ÙŠ Ø¢Ù† كاهش پيدا كرد Ùˆ برعكس بر نقش معماري، هنري Ùˆ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÙŠ Ø¢Ù† Ø§ÙØ²ÙˆØ¯Ù‡ شد. در اين دوره برخي از نقاط خوش منظره كوه صÙÙ‡ مورد بازسازي قرار Ú¯Ø±ÙØª Ùˆ مسيرهاي Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ÙŠ Ùˆ دسترسي جديد ميان آنها Ùˆ شهر Ø§ØØ¯Ø§Ø« گرديد. در زمان شاه سليمان صÙوي يا شاه صÙÙŠ دوم ( Û±Û±Û°Û¶ – Û±Û°Û·Û·) در Ù…ØÙ„ يكي از چشمههاي دامنه كوه صÙÙ‡ كه امروزه به چشمه پاچنار معرو٠است بنايي براي ØªÙØ±ÙŠØ Ùˆ گردش درباريان ساخته شد كه به نام (تخت سليمان) خوانده شده است. برخي از جهانگردان Ùˆ Ø³ÙØ±Ù†Ø§Ù…Ù‡ نويسان دوره صÙوي از اين بنا ياد كرده Ùˆ به معرÙÙŠ آن پرداخته كه ØÙƒØ§ÙŠØª از شهرت Ùˆ اهميت اين بنا در آن روزگار ميكند.Ø³ÙŠØ§ØØŒ طبيعيدان Ùˆ پزشك آلماني كه به عنوان منشي Ùˆ پزشك همراه با سÙير سوئد بارها به ايران Ø³ÙØ± كرد Ùˆ Ø³ÙØ±Ù†Ø§Ù…هاي Ù…ÙØµÙ„ درباره مشاهدات خود همراه با نقشهها Ùˆ تصاوير متعدد انتشار داد. از جمله Ø´Ø±Ø Ùˆ تصويري از بناي تخت سليمان (پاچنار) در زمان خود شاه سليمان تهيه كرده است كه با توجه به ويران شدن اصل بنا امروزه بسيار ارزشمند است.Ø³ÙŠØ§Ø Ùˆ نقاش هلندي كه در سالهاي ( Û±Û·Û°Û± تا Û±Û·Û°Û³ ) به ايران Ùˆ اصÙهان Ø³ÙØ± كرد Ùˆ Ø³ÙØ±Ù†Ø§Ù…هاي Ù…Ø´Ø±ÙˆØ Ùˆ مصور از سرزمين، مردم Ùˆ آثار ايران به چاپ رسانيد. او ØØ¯ÙˆØ¯ شانزده سال بعد از ÙƒÙ…Ù¾ÙØ± تصوير ديگري از بناي تخت سليمان ارائه داده است .خليÙÙ‡ Ùˆ پيشواي Ø±ÙˆØØ§Ù†ÙŠ Ø§Ø±Ù…Ù†ÙŠ كه در سال Û±Û¸Û´Û´ (دوره قاجار) به ايران Ùˆ اصÙهان Ø³ÙØ± كرد Ùˆ Ø³ÙØ±Ù†Ø§Ù…هاي با عنوان وص٠بناهاي مشهور اصÙهان در سال Û±Û¸ÛµÛ´ در شهر قسطنطنيه به چاپ رسانيد. او ضمن ارائه تصويري از بناي تخت سليمان وضع آن را ØªØ´Ø±ÙŠØ ÙƒØ±Ø¯Ù‡ است.