ایرونا سیر برگذار کننده انواع تور های داخلی (تور مشهد و ... )
از مساجد صاحب نام کشورمان امروز از مسجدی صحبت میکنیم که برگه هایی از کتاب های درسی و تاریخ را به نام خود ثبت کرده است و دستکم باید برای این نوع اماکن کمی تامل کرد و بارها تکرار کرد وقایع و اتفاقاتش را . بله باز هم مشهد و این بار مسجد گوهر شاد و تاریخی مه در جوار بارگاه ملکوتی حضرت رضا(ع) واقع شده است اما خیلی از شما همسفران تور مشهد که برای زیارت از صحن آقا امام رضا (ع) به حرم رفته اید پیش آمده باشد که برای رفع خستگی به گوشه ای در این زیارتگاه ملکوتی نشسته باشید و چه بسا این گوشه زیبا مسجد تاریخی و مظلوم گوهر شاد باشد .در مشهد مساجدی زیادی وجود دارد اما هیچکدام از آنها به مانند مسجد گوهر شاد درخور اتفاقات نبوده اند یا به نوعی دیگر ، شاهد قتل عام دسته جمعی زائران و شهروندان مشهدی نبوده اند.درواقع مشهد به دلیل زیارتی بودن خود و تفاوت آن با سایر شهر های کشور از قوانین کمی متغییر تر تبعیت میکرد و رخنه کردن نظرات سلیقه ایی در این شهر غیر ممکن بود . در بیشتر مواقع اهالی و مشاهیر یا علما مشهد برای تصمیم گیری های مهم یا اتفاق نظر درو هم در همین مسجد جمع می شدند و ازین رو همیشه مسجد گوهر شاد دارای نمازگزاران و زائران و شخصیت های مهمی در تمام طول سال بوده است .از شما همسفران تور مشهد جهت کسب ازاطلاعات بیشتر درباره این مسجد خواهشمندیم مقاله امروز با مطالعه کنید تا بیشتر با این مکان زیارتی و تاریخی آشنا شوید .
مسجد گوهرشاد در مشهد در جنوب حرم علی بن موسی الرضا به دستور گوهرشادبیگم همسر شاهرخ ساخته شد. به دلیل ظرافت و زیبایی کاشیکاری و خط و اسلوب معماری مسجد گوهرشاد، این مسجد از شاهکارهای معماری ایرانی در دوره تیموری؛ و به دلیل موقوفات بسیار و مجاورت با آرامگاه علی بن موسی الرضا از مهمترین و شلوغترین مسجدهای ایران بهشمار میرود، بهطوریکه برخی آن را پُربازدیدترین مسجد در ایران میدانند.
بارها و در زمانهای مختلف، بر اثر عوامل طبیعی و انسانی صدمات فراوانی متوجه مسجد گوهرشاد شده است؛ از جمله در زمین لرزه سال ۱۰۸۴، ایوان مقصوره صدماتی دید که بازسازی گشت و همچنین از جمله مرمتهای دیگر مسجد پس از گلولهباران روسها در سال ۱۳۳۰ هـ. ق بود که به صدمه دیدن گنبد و ایوانهای مسجد منجر گردید که در سال ۱۳۳۹ قمری گنبد و ایوان مقصوره و ایوانهای شرقی و غربی مسجد مرمت گردیدند. گنبد ایوان مقصوره، در سال ۱۳۳۹ش برای مرمت اساسی تخریب گشت و ساخت مجدد آن توسط معماران ایرانی وزیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت همان ویژگیهای گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز گردید و در سال ۱۳۴۱ش خاتمه یافت که در همان زمان نیز سنگهای ازاره داخل ایوان مقصوره تعویض گردید و کف ایوان با سنگهای مرمر مفروش گشت و در سال ۱۳۴۵ش دور ساقه گنبد با کاشی معرق کتیبهای مزین گردید.
اسم گوهرشاد در دو جا با کاشی معرق نگاشته شدهاست: یکی در قسمت بالای در نقرهای که به دارالسیاده میرود و دیگری بر کتیبه ایوان مقصوره که به خط زیبای شاهزاده بایسنقر میباشد. در قسمت وسط نیز کتیبهای به نام محمد رضا امامی وجود دارد. شیوه ساخت این مسجد به سبک چهار ایوانی است و در طی سالها گنبد آن چهار بار تعمیر شدهاست. سبک معماری این بنا به شیوهٔ تیموری و نام معمار آن استاد قوامالدین شیرازی ذکر گردیدهاست.بنیانگذاری و جایگاه این مسجد در جنوب آرامگاه رضوی جای دارد و به رواقهای دارالسیاده و دارالحفاظِ آن پیوسته است. یک صحن به گستردگی ۲۸۰۰ متر مربع دارد و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع است. بنای مسجد دربرگیرندهٔ ۴ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. گنبدخانهٔ پشتِ ایوان مقصوره، با شبستانهای یک طبقه، بخشهای مختلف مسجد را به هم پیوند میدهد. ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد و ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده است. ایوان شرقی، ایوان اعتکاف نامیده میشود و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاء الدین نامگذاری شدهاست.بر اساس متن کتیبهٔ به خط ثلث در ایوان جنوبی، این مسجد در سال ۸۲۱ ق /۱۴۱۸ م به دستور و کمک گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری ساخته شدهاست و در طیّ قرون، خرابیهای زیادی بر آن وارد شده. بنای مسجد گوهرشاد - که به خاطر نام بانی آن به این نام خوانده میشود - تقریباً ۱۲ سال بهطول انجامیده و معمار اصلی بنا به احتمال قوی قوامالدین شیرازی یکی از معروفترین معماران دوره تیموری بودهاست.
ویژگیها و آذینها مسجد گوهرشاد مشهد
مسجد گوهرشاد مسجدی کلاسیک و به سبک مساجد چهار ایوانی ساخته شدهاست. صحن مسجد تقریباً به شکل مربع و در اطراف آن چهار ایوان بزرگ تاریخی و در فواصل ایوانها هفت شبستان وسیع و شش در ورودی و خروجی است.طول صحن مسجد حدود ۵۶٫۱۳ متر و عرض ۵۱٫۱۸ متر و مجموعاً حدود ۲۸۷۳ مترمربع مساحت دارد. ایوانهای مجلل و مرتفع در اضلاع مسجد به قرینه یکدیگر ساخته شدهاست.ایوان مقصوه (جنوبی): مهمترین ایوانِ مسجد. حدود ۵۰۰ مترمربع مساحت، ۳۷ متر طول و ۵/۲۵ متر ارتفاع، از مهمترین ایوانهای مسجدهای ایرانی که هنرهای گوناگون در آن به کار رفتهاست. کتیبهٔ بایسنقر (فرزند گوهرشاد) که از بهترین ثلثنویسان عهد تیموری بوده، در این ایوان است که تاریخ بنای مسجد بر کاشی معرق، در آن نوشته شدهاست. محراب مسجد در میانِ ایوان جای دارد که یکپارچه از سنگ مرمر ساخته شدهاست. کتیبهای در میان مقرنس کاریهای آن نیز وجود دارد. گنبد مسجد بر بالای این ایوان است.یکی دیگر از اجزای ایوان منبری است که امروزه به نام «صاحب الزمان» خوانده میشود که از چوبِ گردو و گلابی ساخته شده و هنرهای منبت کاری در آن به کار رفته. سازندهٔ این منبر «محمد، نجّار خراسانی» هنرمند ناشناس عصر فتحعلیشاه قاجار میباشد. این منبر سال ۱۳۲۵ / ۱۹۴۶ م به دستِ «حیدر نیکنام گلپایگانی» تعمیر شد.گنبد مسجد به بلندی ۴۱ متر بر بالای ایوان مقصوره جای دارد و سطح خارجی آن با آجر لعابدار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شدهاست. در دو طرف این ایوان، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده و دارای کتیبههایی است. این منارهها از روی زمین شروع میشوند و پیوسته به ایوان مقصوره بالا میروند و به شکل گلدسته در میآیند.دور خارجی گنبد ۸۵٫۶۱ متر است به دلیل مشکلاتی که برای آن به وجود آمد در سال ۱۳۴۱ برچیده شد و دوباره گنبد فعلی با مصالح جدید ساخته شد و تزئین شد.مسجد گوهرشاد صحنی به وسعت ۲۸۰۰ مترمربع دارد و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع است.در زاویه جنوبی ایوان مقصوره نزدیک به محراب منبر بلندی معروف به منبر صاحبالزمان قرار دارد. این منبر در سال ۱۲۴۳ هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار به دست محمد نجار از چوب گردو و گلابی ساخته شدهاست. از خصوصیات بار این منبر شیوه منبتکاری و قلمزنی آن و همچنین عدم استفاده از آهن و میخ در ساختش میباشد. ساخت این منبر در سال ۱۳۲۵ آغاز شد که پس از ۵ سال متوقف گردید که بعداً توسط محمد نجار به اتمام رسید.ارتفاع منبر از زمین تا عرشه (جای نشستن) ۷٫۵ متر و دارای ۱۴ پله است و ابعاد عرشه ۱٫۱۴ در ۱٫۱۲ میباشد.
واقعه مسجد گوهرشاد مشهد
ماجرای کشتار و سرکوب مردم به دستور رضاشاه، به مناسبت اعتراض به تغییر لباس در سال ۱۳۱۴، درست چند ماه قبل از واقعه کشف حجاب نیز در این مسجد رخ دادهاست. رضاشاه در سال ۱۳۱۳ خورشیدی، به پایمردی نخستوزیرش محمدعلی فروغی، سفری چهل روزه به ترکیه داشت که پس از بازگشت به ایران، تصمیم به انجام رشتهای از امور گرفت تا ایران را به نظر خویش همچون ترکیه، از آنچه «مظاهر تمدن غرب» خوانده میشد، بهرهمند گرداند. تغییر کلاه مردم به کلاه شاپو، کشف حجاب، تأسیس دانشگاه (دانشگاه تهران)، جشن هزاره فردوسی، تأسیس فرهنگستان ایران و پیمان سعدآباد از آن جملهاند که همگی رهآورد آن سفر میباشند. هنگامی که در سال ۱۳۱۴، جایگزینی کلاههایی که مردم ایران تا آن لحظه بر سر مینهادند (که کلاه پهلوی را نیز در برمی گرفت) با کلاه شاپو، به فرمان حکومت، در سراسر کشور اجباری شد، در شهر مذهبی مشهد، اجرای آن به آسانی انجام نگرفت و پیرامون اجرای آن بین دو قدرت در خراسان اختلاف نظر ایجاد شد: فتحالله پاکروان استاندار خراسان، که تازه به این مقام گماشته شده یود، بر این باور بود که حکومت بایستی در برابر مقاومت مردم در پذیرش کلاه شاپو که کلاهی فرنگی و بیگانه به شمار میرفت با بهکارگیری زور، ایشان را به این جایگزینی و دگرگونی وادارد. اما از سوی دیگر، قدرت دیگر خراسان، یعنی محمدولی اسدی، نایب التولیه آستان قدس رضوی که تا حدی جنبه مردمی داشت و با روحانیان نشست و برخاست داشت، معتقد بود از آنجا که مشهد شهری مذهبی است و بسیاری از اهالیش پیرو روحانیت هستند، برای پرهیز از هرگونه رویداد شومی به ویژه خیزش مردم بر ضد حکومت که به احتمال زیاد به خونریزی میانجامید بایستی کاربرد کلاه شاپو در خراسان به طور استثنا دلبخواهی باشد.
رضاشاه هر دو دیدگاه را مورد توجه قرار داد و سرانجام پس از مدتی، عقیده آن دو قدرت را جویا شد. پاکروان صریحاً به شاه نوشت: «... چاکر قادر به انجام نظر خود هستم در صورتی که از طرف نایب التولیه تحریک نشود...»؛ نایب التولیه هم نوشت: «... هنوز به اظهارنظر خود معتقد بوده و اجرای آن را خطرناک میدانم...». به دستورپاکروان، شهربانی برای بهکارگریری کلاه فرنگی در مقام اعمال قدرت برآمد و به دریدن کلاه سابق و بازداشت کسان بیکلاه ورزید.به دنبال انتشار خبر بازداشت آیتالله قمی در مشهد و همچنین در اعتراض به اقدامهای شهربانی، شب نوزدهم تیرماه مردم در مسجد گوهرشاد گرد آمدند و شیخ محمدتقی بهلول معروف به شیخ بهلول واعظ که در آن جلسه بر منبر سخن میراند، مردم را به ایستادگی در برابر حکومت فراخواند. موعظه شیخ بهلول دو سه روزی ادامه یافت؛ او در منبر سخنان تندی ایراد کرد که شنوندگان را کاملاً تحت تاثیر قرار داد.
به محض آنکه گزارش بستنشینی مردم در حرم علی بن موسی الرضا به رضا شاه رسید، به مأموران نظامی مشهد دستور صریح داد که اگر تا فردا صبح، مردم بستنشسته را نپراکنند، به بالاترین مجازات نظامی گرفتار خواهند شد. پلیس مشهد حکم به پراکنده شدن جمعیت حاضر (که در این مدت در آنجا تحصن کرده بودند) داد ولی مردم فرمان نبردند؛ از اینرو پلیس به قوه مجریه (استانداری) متوسل شد. پاکروان هم از ایرج مطبوعی فرمانده لشکر خواست که مردم گردآمده را بپراکند. سرتیپ مطبوعی نیز هنگ پیاده لشکر را به سرکوبی مردم گماشت؛ این هنگ به فرماندهی سرهنگ قادری اطراف صحن و حرم علی بن موسی الرضا و مسجد گوهرشاد را محاصره کرد و به تیراندازی به تحصنکنندگان پرداخت که در نتیجهاش، عده زیادی از زائران و تحصنکنندگان کشته شدند. شمار کشتهشدگان این فاجعه حتی افزون بر دو هزار نفر هم برآورد شده است؛ میتوان گفت تمام شهر مشهد در سوگ این واقعه فرو رفت. حکومت پیکر کشتهشدگان را بدون رعایت آیینهای شرعی در گوری دسته جمعی در محله خشت مالها و باغ خونی مشهد به خاک سپرد.وی پس از واقعه مسجد گوهرشاد، محمدتقی بهلول به علت تحت تعقیب بودن به افغانستان گریخت. همچنین رژیم پهلوی در همان سال آیتالله سید حسین طباطبایی قمی را از ایران به عراق تبعید کرد.